שו"ת חתם סופר/אבן העזר/חלק ראשון/סימן נה
שלום וכ"ט לה"ה הגאון אמתי המפורסים פאר הזמן חמדת הימים החסיד ועניו מו"ה משה סופר נ"י:
אחרי דרישת שלום הדר גאונו וביתו נאוה קודש ושלום כל החוסים בצלו וזוכים לשמוע תורתו וחכמתו הנה דבר ה' יקר מאוד לי אל כבוד גאונו זה איזה שבועות ערכתי שו"ת הלוטה בזה בעסק עגונה לכבוד ידידי תפארת ישראל הגאון החסיד אמיתי אב"ד דק"ק פוזנא והשבני בצדקתו כי כעת רבו הטרדות אשר סביב שתו עליו לא יתנהו להשיב כראוי ולדעתו תמצא האשה פתח היתר ע"י הסי' ושאל ואם יסכים כבודו הגדול בשריותא דהך איתתא אם גם הוא ינופף ידו הגדולה להתירה לזאת מובטחני בגודל צדקתו כי ישים עינו קדשו על גב"ע הלוטה ויאחז צדיק דרכו לשקוד על חקנת עגונו' ויודיעני עי"מ בצדקתו דעתו הגדולה והרחבה בזה ואענדם עטרה לראשי ואני תפלה החיים והשלום על ראש גאונו יחדיו יהיו תמים ויגדל כסאו למעלה ועד אחרית ימים יציץ נזרו עתנו כעתרת אהבי' מצפה לתשובתו הרמה יצחק בן הגאון מה' אברהם טיקטין ז"ל:
במותב תלתא בי דינא כחדא הוינא אתא לקדמנא האלוף כ"ה שלמה שאכער מפה ואחרי האיום והגיזום כדת קם על רגליו והעיד בתורת עדות באליו"נע וב"שח בזה הלשון:
שבת נאכמיטטאג אום פיער אוהר כ"ז שבט העבר בין איך שפאצירען געגאנגען מיט מיינען שוואגער ר' אנשל כהן איזט געקאממען דער לאנגער האהן אונד האט געזאגט עס ליגט דא הינטען איינע יודישע לייכע זא האט מיין שוואגער געזאגט דא ער איין כהן איזט זא זאלל איך אליין געהען בין איך געגאנגען אויף דען קריסטליכען קירכהאף פאר דען ניקעלסטאהר אויף דען גלאססיא האבע איך געזעהען נאך זיינער שטאטור דאס עס איזט דער אוהרמאכער היימאן אין געזיכט האבע איך צואר ציגע ערקאננט אבר ניא גענויא ערקענט וייל ער איממר איינען שטארקען באקקענבארטה געטראגען האט אונד יעטצט פעהלט דער באקקענבארטה דענזעלבען אויגענבליק איזט דיא פרויא דעס אוהרמאכער היימאן העראויסגעקאממען עהע זיא אבער נאך צו דער לייכע געקאממען איזט זא האט זיא דער אנוועזענדער יוסטיטץ ראטה גייער געפראגט אב זיא קיין קערפערליכען צייכען אן איהרען פעהלענדען מאן ווייס, זא האט זיא געאנטווארט ער האט צאהן ליקקען אויף וועלכער זייטע זיא געזאגט האט ווייס איך מיך ניכט צו ענטזיננען, איך זעלבסט האבע דען פינגער אין דען מונד דער לייכע העראיינגעשטעגט אונד ריכטיג געפונדען אויף דער זייטע וועלכע דיא פרויא אנגעגעבען האט דיא צאהן ליקקע אויך האט דיא פרויא געזאגט דאס מאן פינדען ווערט אויף דען מיטטעלסטען פינגער אן איינער האנד (וועלכע האנד קאן איך מיך ניכט מעהר עראיננערן) פיינע שטיכע ווייל מאן איהם איין פאאר טאגע פאר זיין ועגגעהען אן דען פינגער איגעל געזעצט האט דיזעס האבע איך ניכט גענויא ערקעננען קעננען, פערנער האט דיא פרוי איין סימן אבגעגעבען דאס איבער איין אויגע איינע שראממע אדער איינע נארבע וואס איהם פאן זיינער יוגענד אין איינער וואונדע צוריק געבליבען איזט, איך האבע אויך זעלבסט דיעזע נארבע געזעהן אויף דער זייטע ווא דיא פרויא זאלכע אנגעגעבען האט, וועהרענד מיינעס דאזיינס איזט דער ברודער דעס אוהרמאכער היימאן העראויס געקאממען אונד זא האבע איך מיט אייגענען אהרען פאן דען טאדטענגרעבער קירכהאף דער דיא לייכע פרייטאג אין עמפפאנג גענאממען האט געהערט כזה הלשון ווען געסטערן לייטע דוא געוועזען ווערן אונד דיא לייכע העטטען פרישער טאהט געזעהן זא האט מאן געזעהן דאס דיא לייכע דען יעצט ערשיינענדען ברודער וענן ער געסטערן אויך דא געוועזען ווערע גאנץ עהנליך איזט דער טאדטענגרעבער האט אבער דיעזע ביידען ברידער נימאלס געקאננט:
במותב תלתא בי דינא כחדא הוינא אתא לקדמנא ר' שמשון שעפטעל ואחרי האיום והגיזום כדת קם על רגליו והעיד בת"ע ובש"ח ובעונש אלי"ו"ע בזה הלשון:
ר' נתן שמש מפה איזט געקאממען צו מיר מאנטאג ער"ח אדר אונד האט מיך געפראגט אב איך דען אוהרמאכער היימאן געקעננט האבע, איך האבע צוואר אייניגע מאהל געזעהען, האבע אבער מיט איהם קיינע גענויע קאננעסענץ געהאבט וויא איך בין אויף דען גלאסיא קירכהאף געקאממען האבע איך צו ר' שמחה קופער געזאגט ער זאלל מיר איינמאהל דיא לייכע צייגען איזט מיין ערשטעס זעהן געוועזען אב דיא לייכע נימול אונד אלזא איין יהודי איזט ווייטער האט מאן מיך ניכטס געפראגט אונד איך האבע אלס מוהל ערקלערט דאס עס איין בר ישראל איזט, דארויף האט מיך דאס בלוטגעריכט אויפגעפאדערט צור סעקציאן צו קאממען אונד מיך איבער מעגליכען פארפעללען זא גאר איבער נולד מהול עקסאמינירט האבע, איך האבע דורך מיינע בעווייזע בעהויפטעט דאס ער אלס יהודי נימול איזט וועגען זיינער פערזאן קאן איך נור פאלגענדעס זאגען דיא שטאטור איזט זא וויא איך איהם געקעננט האבע אין געזיכט אבער האבע איך איהם ניכט ערקעננט אונד צוואר אויס דען גרונד ווייל דער אוהרמאכער היימאן איין שטארקן באקקענבארט געטראגען וועלכער יעטצט גאנץ געפעלט האט אונד דאס געזיכט וואר אויפגעדונסט דער טאדטענגרעבער האט מיר אבער געזאגט דאס איינעם לייכנאהם דיא פישע אים וואססער צו אללער ערשט דיא האארע בערופפען דאהערא אויך דיא האארע ביס אים האלבען שעדל פאן הינטען געפעלט האבען אונד גאנץ קאהל וואר דיא שראם אויף דער רעכטען זייטע איבער דען אויגע האבע איך איינע שראממע אבער נור זא דין כחוט השערה בעמערקט אויך האבע איך מיין פינגער אין דער צאהן ליקקע אויף דער רעכטען זייטע דעס מונדעס געהאבט:
שוב בא לפנינו ר' שמחה בן ר' אביגדור קופער והעיד בת"ע ובש"ח ובעונש אליו"נע הכל כנ"ל אחר האיומים כנ"ל בזה הלשון:
איך בין מאנטאג ער"ח אדר נאכמיטאג אום פיר אוהר מיט ר' שמשון שעפטעל העראויס געקאממען אויף דען קירכהאף אויף דען גלאסיא פון מקום האבע איך געהערט דאס דער לייכענאהם זאללען האבען דרייא סימנים ערשטענס אין צאהן ליקקע אבער אויף איינע זייטע דאן איינע צאהן ליקקע אונטען אויף דער אנדערן זייט אונד דאן איין שראם איבער איין אויגע אויף וועלכער זייטע ווייס איך מיך ניכט צו בעזיננען וויא איך אלזא צום מת בין געקוממען האבע איך מיך געוואלט גאנץ גענויא איבערצייגען זא האבע איך מיט מיינען פינגער דאס מונד דעם מת אויפגעמאכט אונד געפונדען אויף ביידע זייטען געהערוג דיא צאהן ליקקען אויך דען שראם האבע איך גאנץ גענויא געזעהען. קאן מיך אבער ניכט מעהר בעזינען אויף וועלכער זייטע נאכדעם מאן האט איהם אויף דער שאראטעע גענאממען אונד אויף דעם ברעד צור סעקציאן געלעגט האבע איך נאכמאלס דיא זיא אבען אנגעגעבענע סימנים גענויא נאך געזעהען אונד מיך פאן אללע דרייא סימנים נאך איינמאהל גאנץ גענויא איבערצייגט:
שוב בא לפנינו ר' משה ב"ר משה הנקרא ר' משה גר מפה והעיד בפנינו בש"ח ובעונש אלי"וע בזה הלשון:
שבת כ"ז שבט העבר האט מיך ר' איצק בער, דער פאטער פאן דער פרויא דעס אוהרמאכערס היימאן גערופען עס וואר פארמיטטאג מיטטאגסצייט זינד וויר נעהמליך איך ר' איצק בער ר' קאפעל ברוגער אונד נאך מעהרערע קראנקענווארטער אויף דען גלאסיא קירכהאף הערויסגעגאנגען אלז מיר העראויס געקאממען זינד אונד אונס דיא לייכע געוויזען וואורדע האט ר' איצק בער געזאגט קעננט עטץ איהם דען ניט דאס איזט דאך היימאן איך האבע איהם אבער ביים לעבען ניכט געקעננט בלאס געזעהן אונד קאננטע איהם אלזא ניכט ערקעננען בעזאנדערס דא אים דער באקקענבארט פעהלט אונד וואר אויפגעדונסט זאננטאג נאכמיטטאג וואר איך ווידער דערויסען אונד האבע דען ברודער דעס אוהרמאכר היימאן דא געטראפען זא האט דער טאטענגרעבער דער איהם פאן בארד געהאלט האט בזה הלשון ווער דיא לייכע פרישע געזעהן האט העטע דיא עהנליכקייט מיט דען ברודער דער דוא צו געגען איזט בעמערקט אויך זינד אייניגע גוים אין דער טאדטענקאממער העראיינגעקאממען און געזאגט בזה הלשון דאס איזט יא דער אוהרמאכר היימאן זא גאר דינסטאג וויא מאן דיא לייכע צור סעקטציאן געבראכט האט וואר דארטן איין גוי דר איהם וויא ער זאגטע זעהר גענויא געקאננט האט וייל ער איהם פילע בעמיהונג געמאכט האט אויסדריקליך בזה הלשון געזאגט דס איזט יא דר היימאן איך האבע איהם יא זעהר גוט אויך מוס איך בעמערקן דאס אלס איך זאננטאג בייא דער לייכע וואר איזט דיא שלייסערען דיא בייא איהם געדיהנט אונד איהם אן דען פינגער דיא איגעל זעלבסט געזעצט האט העראויס געקוממען אונד גלייך געזאגט דס איזט מיין הערר אונד האט זעהר שטארק געוויינט אויך האט זיא דען פינגר געצייגט דען ארמא ווא זיא אם מיטעלסטען פינגר אן דר רעכטן האנד דיא איגל געזעצט האט אונד דר דאקטער זאכס האט מיט דען פערגרעססערונגסגלאס נעמליך מיקראשקאף דיא קליינע פינקטכן וויא איגל שטיכע בעמערקט:
ושוב בא לפנינו ר' רפאל ניסן והעיד בת"ע באלי"וע בזה הלשון:
שבת נאכמיטאג אלס כ"ז שבט האט מיך קאפל גערופן בין איך מיט רויסגעגאנגן אויף דען קריסטליכן קירכהאף פאר דען ניקאלסטהאר אונד האט מיר געוויזן איין מת ווא בייא ער מיך געפראגט האט קעננסט דוא דען? דא אבער דס געזיכט אויפגעדונסט וואר זא האב איך בלוס געפונדען דס ווען מאן איינע שאטטן זייטע פעראורזאכטע זא קאננטע מאן עטוואס איינע עהנליכקייט פאן דען אוהרמאכר הייאמאן בעמערקען אויך האבע איך איינע צאהנליקע אויף דער רעכטן זייטע אונד אייניגע שווארצע פונקטע אויף דען רעכטן מיטטעל פינגר בעמערקט ווייטר האבע איך ניכט בעאכטעט:
ושוב בא לפנינו ר' קאפל ברוגער והעיד בת"ע ובלי"וע בזה הלשון:
שבת כ"ז שבט געגען 12 אוהר בין איך אויף דען קריסטליכן קירכהאף פאר דען ניקאלויס טהאר העראויס געקוממען האבע איך איין מת געזעהן וועלכעס זעהר אויפגעדונסט וואר זא האבע איך אן דער לייכע ניכט מעהר קענען ערקעננען אלס דיא אונגפעהרע גרעסע פאן דען אוהרמאכר היימאן נאכהער איזט דיא שליסערען פאן היימאן העראויסגעקאממן אונד האט גזאגט יא דאס איזט מיין הערר אונד ווען ער עס געוויס זיין זאלל זא מוס ער דרייא צייכן האבן נעהמליך איינע נארבע אויף דער רעכטן זייטע דער שטירנט איינע צאהנליקע אויף דער אבערזייטע אונד אן דער רעכטן האנד אן איינן פינגר שטיכע פאן בלוטהאיגל דאס האבע איך אונטרזוכט אונד האבע דיא לעטצטן צווייא סי' גפונדן אבר דיא נארבע קאנטע איך ניכט גנויא ערקעננן:
בפנינו ב"ד ח"מ העיד יהודא בר' משה וואלף היימאן בזה הלשון:
איך וואר אם שבת כ"ז שבט דיזעס יאהר אויף דען גלאססיא קירכהאף אונד האבע דאזעלבסט איינע לייכע געזעהן דער פינגור אונד דער צייכן נאך דער מיינעם ברודר עהנליך וואר אונד צוואר בעשטאנדן דיא צייכן אן איינע שראממע אם אברן ליבל דעס רעכטן אויגס וועלכס ביז אן דער ווימפר דעסזעלבן זיך צאג פערנר בעמערקטע איך דיא אויסזאגן דעססן פרויא דאס דערזעלבע זיך קורץ פאר זיינר ענטפערנונג אן דען מיטטלפינגר דער רעכטן האנד העטטע לאססן איגל זעטצן עס ווארן בייא גנויער אונטרזוכונג דיזעס פינגרס דיא וואונדנארבן נאך צו ערקעננן אויפגדונסט וואר דיא לייכע זעהר דאהער קאננטע איך נור דער פינגור נאך אונד ע"י הסימנים הנ"ל איהם ערקעננן:
שוב בא לפנינו האלוף ר' יוסף בלומענטהאל בעל אחות העגונה הנ"ל ואמר בזה הלשון:
שבת כ"ז שבט פריה אום 8 אוהר בין איך אויף דען גלאססיא קירכהאף געקאממן אונד האבע מיר דארט איינע לייכע אנגזעהן וועלכע זעהר אויפגדונסט וואר דעננאך אבער האבע איך ציגע פאן מיינעם שוואגר דען אוהרמאכר היימאן ערקעננט איך האבע מיך געוואוסט צו עראיננערן דאס דער היימאן ביים לעבען איינע שראממע אם אויגע דורך איינן פאלל ערהאלטן האט אונד האבע אויך דיזע שראממע דא יעטצט גפונדן אללעס דיזעס מוסטע מאן גאנץ גנויא דארויף זעהן עהע מאן עס בעמרקט איך האבע דאהער אויך אום מיך מעהר צו איברצייגן דען דאקטאר זאכס גהאלט זעלבר האט פרמיטעלסט איינס פרגרעסע-רונגסגלאס גנויא גזעהן איך בין צור פרויא געגאנגן אונד זיא בפראגט אב זיא נאך עטוואס סימנים ווייס זא האט זיא גזאגט פאן איינר צאהן ליקע אונד פאן דיא איגלצייכן וועלכע ער זיך איין טאג פאר זיינר ענטפערנונג האט זעטצן לאססן וועלכע דער דאקטאר זאכס עבן דורך דען פערגרעססערונגסגלאס בעמרקט האט. ברעסלויא כ"ג סיון תקצ"ג לפ"ק. יצחק בהגאון מו"ה אברהם חפק"ק ברעסלויא: